Op zaterdag 12 mei, een dikke maand na de bevrijding van Hellendoorn, viert dit dorp “met zeer groot enthousiasme de bevrijding”, zo meldt de krant Tubantia. ’s Morgens gaat de muziek rond en ’s middags is er opnieuw muziek. “Een enorme menschen massa stond langs de straten toen de muziek, gevolgd door versierde wagens en karretjes een rondgang maakten door het dorp.” Met volksspelen op het feestterrein en ’s avonds muziek en dans.
Hier feest, maar in Indië moet de orde hersteld worden
De bevrijding van ‘ons’ Indië is direct na de bevrijding een belangrijk onderwerp. Zo snel mogelijk moet daar de Nederlandse orde weer worden hersteld. In de krant verschijnen advertenties van het aanmeldingsbureau voor Oorlogsvrijwilligers.
Iedereen met enige ervaring in Indië is welkom voor administratief werk. Tegelijk vraagt men marva’s (vrouwelijk marinepersoneel) voor diensten aan wal, zodat de mannen kunnen varen en vechten. Tenslotte is er grote behoefte aan meisjes en vrouwen voor de VVKNI (Vrouwelijk Vrijwilligers Korps NI). Aanmelden bij het Laar in Ommen.
De ‘jongens overzee’ krijgen alle steun die mogelijk is. Zo betalen heel wat mensen mee om kerstpakketten te sturen. Katholieke en protestante organisaties werken samen. Onder het motto ‘Ons hart is bij hen’ kun je voor f 5,- een kerstpakket kopen dat (met jouw naam erop) naar een militair in Indië gaat. Inhoud: sigaretten, stroopwafels, roggebrood, kaas, pepermunt, versnaperingen, potlood, zakagenda, fotoalbum en kerstgroet.
Haring, luis en schurft
Eind juni verschijnt er een bericht in de krant onder de kop ‘goed nieuws’. Men maakt melding van het feit dat “voor de gemeenten Wierden, Rijssen, Hellendoorn Vriezenveen en Borne haring beschikbaar wordt gesteld. De eerste zending zal vermoedelijk de volgende week verwacht worden.”
Door gebrek aan zeep e.d. is de hygiëne in de laatste oorlogsjaren er niet beter op geworden. Besmettelijke zaken als luis en schurft zijn aan de orde van de dag. Half juli 1945 kondigt de burgemeester van Hellendoorn aan dat alle kinderen in het openbaar onderwijs een behandeling voor schurft kunnen krijgen.
Speciaal daarvoor komt er een arts naar school. De behandeling duurt twee dagen. Heeft een kind in een gezin schurft, moet hete hele gezin komen om een behandeling te krijgen. “Valse schaamte is ten deze geheel misplaatst”, meldt de burgemeester, “terwijl anderen er de dupe van worden gezien het grote besmettingsgevaar.” Oude menen die niet kunnen komen, kunnen een bezoek aan huis afspreken. Tegelijk met schurft kun je je ook laten behandelen voor kleer- en hoofdluis.
Ook de gewone dingen van het leven komen voorbij. Bijvoorbeeld het betalen van hondenbelasting. Dat is in de oorlog gewoon doorgegaan en dus ook na de bevrijding. De termijn om een hond aan te melden wordt met een maand verlengd. Dat wel.
Geldzuivering
Niet alleen mensen werden gezuiverd; ook het geld. Dat was nodig om een einde te maken aan de geldcirculaties die tijdens de Duitse bezetting waren uitgezet. Maar het was ook handig omdat er in de oorlog nogal wat zwart geld was verdiend. Al het papiergeld werd ongeldig verklaard. Bij inlevering moest men een verklaring afgeven hoe men aan dat geld gekomen was.
Het bekendst uit dezer periode is het zogenaamde ‘tientje van Lieftinck’, genoemd naar de toenmalige minister van Financiën. Op 26 september 1945 kregen alle Nederlanders tien gulden. In de week waarin alle oude bankbiljetten en munten moesten worden ingeleverd (om vervolgens te worden geruild voor nieuw geld) moest men rondkomen van deze tien gulden.
Men kreeg overigens niet één biljet van tien gulden, maar een combinatie van biljetten van 1 en van 2,5 gulden. Toch is het ‘tientje van Lieftinck’ een begrip.
Vanaf 6 juli 1945 waren alle biljetten van 100 gulden ongeldig. Vanaf 26 september 1945 was al het Nederlandse papiergeld in één klap ongeldig. Tegelijkertijd werden alle banktegoeden bevroren. Daar kon je in de maanden daarna alleen maar aankomen als je kon aantonen dat je dat geld eerlijk had verdiend of gekregen.
Vernielde bruggen herstellen; treinstations dreigen te verdwijnen
Heel wat bruggen zijn in de laatste oorlogsdagen beschadigd of opgeblazen. Bijvoorbeeld de Reggebrug in de Grotestraat en de brug bij Hancate (zie foto van nood-pontje boven dit artikel). Eerstgenoemde overgang van de Regge is het snelst weer klaar. In de laatste week van juli 1945 ligt de noodvoorziening er. Met ingang van maandag 30 juli rijdt de WATO-bus Hellendoorn-Almelo vv weer. Per dag rijdt de bus acht keer heen en weer, waarvan vier keer speciaal voor arbeiders. Iedereen is blij, want de bus is het enige vervoer. Het zal nog wel even duren eer de spoorbrug weer klaar is en er treinen kunnen rijden.
In de tijd dat die bruggen weer worden opgebouwd, denkt de NS na en komt met de gedachten om op de lijn Almelo-Deventer met ingang van 4 mei 1947 en (later) de lijn Almelo-Zwolle alle tussenstations te laten vervallen. Busvervoer moet het daar oplossen. Dat is regen het zere been van de betrokken gemeenten.
Onder leiding van Hellendoorns burgemeester Witschey komen de burgemeesters en gemeentesecretarissen in Wierden bij elkaar. Alle sprekers trekken van leer tegen de Spoorwegen. Niet alleen omdat ze als platteland net zo goed een bijdrage leveren aan de economie, maar ook omdat men afhankelijk is van toeristen die met name Nijverdal, Rijssen en Holten aandoen en vaak per trein reizen. De gemeenten verwachten op dat punt aanzienlijke verliezen. Gelukkig wordt de soep niet zo heeft gegeten en gaan de plannen van de baan.
De Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten (NBS) uit Winterswijk heeft in Hellendoorn een aantal radio’s gevonden die thuishoren in Winterswijk. Waarom ze daar terecht zijn gekomen, is de vraag, jammer is het dat de lampen eruit zijn verdwenen.
Kinderen en gemeenteraad op excursie
In de loop van het eerste bevrijdingsjaar is er ook weer aandacht voor ontspanning. Zo maken de kinderen van de openbare school uit Slagharen een uitstapje naar Nijverdal en Hellendoorn. De gemeenteraad gaat ook op excursie en wel naar Alphen aan den Rijn. Van de nood wordt een deugd gemaakt, want men gaat daar ook de wederopbouwplannen bekijken en het nieuwe gemeentehuis.
Wat het bestuur betreft kiest de raad ook een derde wethouder, het werk is teveel voor twee personen. Met tien van de zestien stemmen is L. de Vries van de AR de derde wethouder.
Overval op bank Zuna
Een stel mannen denkt gebruik te kunnen maken van het feit dat politiemensen misschien met andere zaken bezig waren en plegen een overval op de Boerenleenbank in Zuna. In het bijzijn van vrouw en kinderen werd filiaalhouder Schuitemaker en z’n familie bedreigd met een wapen. Hij moest de kluis openen en de overvallers verdwenen met een bedrag tussen de 6000 en 7000 gulden.
Op de fiets gingen ze ervan door meldt Tubantia. Op de motorfiets, zo schrijven alle andere kranten. Een feit is wel dat de daders na drie dagen al in de kraag werden gevat. De heren R.P. en G.J.S. werden in hun woonplaats Nijverdal van het bed gelicht. In Utrecht arresteerde de politie H.N. de derde dader. In Nijverdal werd niet alleen de buit van ruim 7000 gulden terug gevonden, maar ook de maskers die ze droegen tijdens de overval.
Bij het 25-jarig bestaan in oktober 1947 van voetbalclub DES in Nijverdal komt burgemeester Wischey met de boodschap dat de gemeente echt gaat beginnen met de aanleg van een sportpark. Dat wordt Gagelman.
Muizen eten een deel van de gemeentebegroting op
Onder het hoofdstuk ‘vrolijk nieuws’ gaan meer dan 50 dag- en weekbladen in ons land los op het bericht dat muizen (een deel van) de begroting 1948 hebben opgepeuzeld. Het concept (handgeschreven; dus maar één exemplaar) lag in de kelder in het oude gemeentehuis in Hellendoorn. Daar wemelde het van de muizen,
Heel Nederland lacht mee en Hellendoorn uit. Er komt een fotograf van een landelijk persbureau, die een foto wil maken van de aangevreten begroting met liefst een muis. De begroting mag hij niet fotograferen, want die is geheim. En muizen laten zich niet zien.
Om het probleem op te lossen bieden tal van ongediertebestrijders zich aan. Gelukkig houdt iemand in het gemeentehuis het hoofd koel. Er komen muizenvallen te liggen en binnen de kortste keren is de plaag ten einde.
Raadslid emigreert en de koningin komt op bezoek
Raadslid D. op den Dries deelt de raad mee dat hij stopt met z’n werk. Hij gaat met vrouw en kinderen emigreren naar Canada. Zijn opvolger is B.J. Fokkert. D. op den Dries is de vader van Henk, die regelmatig met herinneringen opduikt in onze verhalen over de oorlog.
Alle ellende en gemopper over trage woningbouwprogramma’s gaat even aan de kant als kersverse koningin Juliana en prins Bernhard in 1949 Twente aandoen en ook Nijverdal bezoeken. Aan het begin van de Grotestraat worden zij opgewacht door de drie zusjes Kapteijn, dochters van de gefusilleerde verzetsman. Samen met andere oorlogsweesjes mocht deze drieling de koningin een “prachtig boucquet paarse orchideeën aanbieden”.
In de serie “Weer vrij” komen nog artikelen over:
- Het verzet
- Zuiveringen en tribunalen
- Distributie
- Wederopbouw
- Gevaren
- Gebrek aan werk en personeel
