TOEN&NOE

Nijverdal 100 jaar

In 1936 bestaat Nijverdal 100 jaar. Tijd voor grote krantenverhalen over de geschiedenis en ontwikkeling van dit dorp, waarvan “de inwoners als nijvere beien weten waar honing in de bloem is. Van alle provinciën kwam men naar deze plaats. Zelfs vinden we nog namen vermeld van Duitschers en Engelsen. Nog kan men in Nijverdal in de bewoners de verschillende geaardheid en streekafkomst terug vinden.”

In het vroege voorjaar begint de organisatie van de feesten. Men denkt aan herauten te paard, kerkdiensten, winkelweek met versierde etalages, dorpsversiering, kransleggingen, muziek en zang, sport, lampionoptocht, vuurwerk.

‘Oud-Almelo’ wordt in een keer ‘Oud Nijverdal’

De organisatie  weet de hand te leggen op ‘oud-Almelo’ waarin de huizen en het leven daarin in vroeger tijd wordt uitgebeeld. Maar vooral ook winkeltjes waar van alles te koop zal zijn. Ook komt er een consumptietent. Met het etiket ‘oud-Nijverdal’ kan dit decor een tweede leven krijgen op het Marktplein in Nijverdal, dat ’s avonds feestelijk is verlicht.

Het feest wordt in augustus van dat jaar groots gevierd en is met name voor de kinderen in die tijd een gebeurtenis die ze hun hele leven niet meer zullen vergeten. Pratend hierover staat oud SVVN-speler Henk Tijhuis (van de Van Limburg Stirumstraat) in 2012 op uit zijn stoel en zingt zonder haperen het complete feestlied dat de basisschooljeugd in 1936 heeft ingestudeerd.

Dat lied is onderdeel van de aubade die 1200 schoolkinderen brengen op het marktplein. Voorafgaand daaraan is er klokgelui en aankondigingen van herauten te paard. De openingstoespraak gebeurt -met heel veel gevoel voor theater- door burgemeester Van den Steen van Ommeren, die vanaf zijn ziekbed (hij zal een paar maanden later overlijden) via een microfoon met een hele lange draad de menigte toespreekt.

Het gaat zoals bedacht door het feestcomité. De kerkklokken luiden. Vanaf de torens trompetteren leden van de KSW en Advendo. De fabriek ligt stil. Kinderen gaan naar de scholen voor feest. Het feestterrein is vol met volwassenen. De Commissaris der Koningin is er en de directie van de fabriek.

“Het geheele dorp is in feestgewaad gestoken. De versiering is wonderwel geslaagd. ’t Was een bonte mengeling van kleuren, waarbij nog de vele vlaggen en niet te vergeten prachtige eere-bogen”, staat in het Twentsch Volksblad.

De tentoonstelling Nijvoth (‘Nijverdal voorheen en thans’) trekt heel veel mensen. Onder aanvoering van meester A. Ponsteen (schrijver ook van het boek Van Noetsele tot Nijverdal) is er van alles te zien over de Twentse en Nijverdalse geschiedenis. Munten, zegels, wapens, gereedschappen, foto’s, tekeningen en schilderijen. Conclusie in het Twentsch Volksblad: “Onze voorzaten leefden gemoedelijk en … ongetwijfeld gelukkiger dan wij!!”

Er is een optocht waarin alle verenigingen e.d. zich presenteren. Op de foto bovenaan dit artikel staat de gemeentelijke brandweer. Op de foto: G.H. Meier, Gr. Wiegerink, Tone Poffers, Ruiterkamp, onbekend, G.J. Ekkel, J. Kamphuis, T. Westera, Bargboer, H. Spoelstra, G. Hosmar, G. Evers, D. van Rhee, Teunis Koopman

 Stervende burgemeester ziet optocht vanaf ziekbed

 “Een der mooiste momenten van het feest zoals wij dat tot nu toe hebben gevierd”, zo staat in het Twentsch Volksblad, “is de hulde die men brengt aan de burgemeester.”  Op de vierde dag van het eeuwfeest is er een sportdemonstratie van alle gymverenigingen. Die trekken daarna in optocht naar het huis van de burgemeester aan de De Joncheerelaan. Daar is al een hele grote groep inwoners verzameld.

Vanaf zijn ziekbed ziet Van den Steen van Ommeren “zichtbaar bewoogen” dat alle gymnasten hem een voor een de Olympische groet brengen. “Nadat allen waren voorbij getrokken, speelde de muziek het Wilhelmus, de vaandels en vlaggen neigden ter aarde. We kunnen ons indenken dat veel in hem is omgegaan, toen hij die groote schare daar zoo voor zijn woning zag voorbij trekken.

Hoogtepunt van de feestelijkheden is de opvoering van een openluchtspel. Nog nooit eerder vertoond in de gemeente. Duizenden mensen komen naar het marktplein en zijn onder de indruk van het spel. Ook bij herhalingen later (binnen) is het enthousiasme groot.

Stroom, waterleiding en telefoon

Wie denkt dat vroeger met name de rijkere mensen het goed voor elkaar hebben, heeft het mis. In 1930 schrijft dokter Moquette vanuit zijn villa Duivecate een brief aan burgemeester en wethouders met het verzoek of hij elektriciteit kan krijgen. B en W nemen dat in beraad. Moquette is niet de enige zonder stroom. Nagenoeg het hele buitengebied van de gemeente heeft geen elektriciteit.

Dat het crisisjaren zijn, wil echter niet zeggen dat er geen sprake is van vooruitgang. Ellenlange debatten voeren raadsleden om onverharde wegen verhard te krijgen. In het centrum van Nijverdal moet waterleiding komen. Lang niet iedereen is het daar mee eens.

Peter Wennemers (1926-2014) herinnert zich een voorval. “In ’32 of ’33 wilde de gemeente waterleiding gaan aanleggen. Niemand wilde dat. Het was veel  te duur en we hadden lekker water. Zeven ringen (7 meter de grond in) hadden we en dat water was prima.”

“Om de gang erin te krijgen schreef de gemeente de mensen aan die het wel konden betalen, zoals de dokter, winkeliers en de mensen van de fabriek die wat meer verdienden. Zo ook mijn vader. Het  hielp niet zo veel.”

“Toen probeerden ze de mensen bang te maken. Ze moesten water uit hun pomp of put in leveren en dat werd gekeurd. Alles afgekeurd natuurlijk; doorgestoken kaart. Hoe ik dat weet? Wij hebben toen water uit de kraan ingeleverd en dat werd prompt afgekeurd. We hebben het aan de gemeente nooit verteld.”

Het telefoonnet in deze dagen is beter verzorgd. Officiële instanties, artsen en verschillen de winkeliers hebben een toestel. Je kan een ander aan de lijn krijgen als een centralist(e) de stekker in het goede gat steekt. Bellen kan maar een paar uur per dag. Met ingang van 1 mei 1930 wordt de dienstverlening behoorlijk verbeterd. Vanaf die datum kan namelijk vanaf ’s morgens 8.00 en tot ’s avonds maar liefst 21.00 uur gebeld worden!