Als ze na een asielprocedure een ‘status’ hebben gekregen, verhuizen ze naar een gemeente ergens in ons land. Vanaf dat moment moeten ze proberen hun weg te vinden in een nieuwe omgeving.
Dat is best ingewikkeld. Stel je voor dat je in een land komt waar je de taal niet kent, letterlijk en figuurlijk de weg niet weet. Dan is het mooi als er mensen zijn die je helpen. Dat is de belangrijkste taak van Vluchtelingenwerk. Op hun kantoor bij welzijnsstichting De Welle in Nijverdal praten we daarover met Petra en Edward.
“De mensen hier hebben allemaal een glimlach om hun mond”
“Over het algemeen zijn de mensen blij als inwoner van Hellendoorn. En over de manier waarop wij hier met ze omgaan. ‘De mensen hier hebben altijd een lach om hun mond’ krijgen wij te horen.” Daar staat tegenover dat met name landelijke ontwikkelingen in de politiek met argusogen worden gevolgd.
Landelijke politiek maakt mensen angstig en onzeker
Bijvoorbeeld door de wens vanuit de politiek om gezinshereniging te beperken. “Je ziet dat de angst en onzekerheid is toegenomen omdat verzoeken voor gezinshereniging misschien niet worden gehonoreerd of heel lang gaan duren. Ze vinden wat er nu gebeurt in ons land best wel spannend. Onder elkaar spreken ze er ook vaak over.”
Volgens Vluchtelingenwerk was de mogelijke komst van een AZC in Nijverdal niet zo’n punt binnen de groep statushouders. “Over het algemeen krijgen ze lokale politiek niet zo mee.” Gelukkig kunnen ze in onze gemeente op straat lopen zonder bang over hun schouder hoeven te kijken.
Aantal statushouders in onze gemeente 3% van de bevolking
Als een asielzoeker statushouder wordt, komt hij in aanmerking voor een huis. Vanuit het AZC gaan ze naar een gemeente ‘ergens’ in ons land. Volgens de laatste cijfers van het CBS wonen er in de gemeente Hellendoorn ongeveer 1150 mensen uit een niet-westers land. Dat komt neer op ongeveer 3 procent van de bevolking. Dat hoeven overigens niet allemaal vluchtelingen te zijn.
Waar Vluchtelingenwerk mee te maken heeft zijn ongeveer 220 statushouders. Nadat ze in ons land zijn aangekomen, zijn ze geplaatst in een AZC. Dat is in afwachting van het feit of ze in Nederland mogen blijven. Is dat het geval, dan krijgen ze een verblijfsvergunning voor 5 jaar. Na drie jaar moeten ze hun ‘inburgeringsdiploma’ hebben gehaald.
Dat Vluchtelingenwerk met ongeveer 220 mensen van doen heeft, wil niet zeggen dat dat het totaal aantal vluchtelingen in onze gemeente is. Na een aantal jaren begeleiding, moeten ze hun eigen weg gevonden hebben en vallen ze niet meer onder Vluchtelingenwerk.
Niet onder hun werk vallen de ongeveer 235 Oekraïners die tijdelijk in de gemeente wonen. Zij vallen niet onder de regelingen voor vluchtelingen. Hoeven niet in te burgeren, kunnen direct aan het werk.
Achterstand in verplichte opvang is weggewerkt
De laatste tijd is Vluchtelingenwerk extra druk geweest. De gemeente Hellendoorn had een achterstand bij het bieden van onderdak aan vluchtelingen. Dat is een wettelijke taak, waarbij een achterstand van ongeveer 60 mensen was ontstaan. In de afgelopen maanden is die achterstand ingehaald.
Dat komt mede omdat een aantal grote huizen voor 6,7,8 personen beschikbaar kwam waar men grote gezinnen kwijt kon. De meeste statushouders wonen in Nijverdal en Hellendoorn. Beperkt in de andere dorpen.
Direct vanaf de komst naar Hellendoorn staat Vluchtelingenwerk paraat. Gelukkig niet alleen de mensen die bij De Welle werken (4), maar ook vrijwilligers, waarvan er tussen de 35 en 40 zijn (nieuwkomers van harte welkom). Het toegewezen huis wordt bezocht en bekeken.
In het depot kunnen de nieuwkomers tweedehands spullen uitzoeken om het huis in te richten. Maar dat niet alleen. Mensen moeten een bankrekening openen, identiteitskaart aanvragen, kinderen aanmelden op school, toeslagen aanvragen, een huisarts zoeken, DigiD aanvragen. Enz. enz.
“Sommige mensen hebben nog nooit van digitaal geld gehoord”
“Voor veel mensen is onze samenleving best wel ingewikkeld. Ze kennen bijvoorbeeld geen digitaal geld. Soms vertrouwen ze dat niet. Waar is dat geld dan, vragen ze. Ze willen het eigenlijk vast kunnen houden. Ook digitaal loopt men vaak ver achter. Dat je bepaalde zaken alleen maar via het internet kan regelen. En dat je daarvoor DigiD nodig hebt.”
Dat de nieuwkomers zaken af en toe niet vertrouwen is logisch. Men komt vaak uit landen waar overheidsinstanties corrupt zijn en niet te vertrouwen. Verplaats je je maar eens in hun wereld. “Gelukkig hebben ze al snel vertrouwen in ons.” Vluchtelingenwerk is in het begin zo’n beetje de reddingsboei. “Ze vertrouwen ons, laten ons wachtwoorden aanvragen voor hun bankrekening. Geven hun telefoon aan ons met de boodschap: kijk maar, regel maar.”
Huiscoaches lang betrokken
Hetzelfde geldt voor de vrijwilligers. Vooral de ‘huiscoaches’ zijn vaak lange tijd betrokken bij de statushouder(s). “Hun contacten zijn breed en intensief. We zien dat er vaak vriendschappen ontstaan.”
“De tijd die je kwijt bent, verschilt heel veel. Als je te maken hebt met een gezin waar mensen een fatsoenlijke opleiding hebben gehad, zie je dat ze dingen snel en goed oppakken. Met een gezin waar mensen nauwelijks naar school zijn geweest, ben je veel drukker”, vertelt een huiscoach.
Maar ook dat verschuilt. De een zoekt makkelijker zijn weg dan een ander. “Veel mensen zoeken hier landgenoten op en zo helpt men elkaar. Maar je bent er toch een poosje druk mee.” De veelheid aan contacten maakt vaak ook dat mensen kennissen worden van elkaar of zelfs vrienden.
“Soms moet je hard zijn”
De huiscoach: “Waar je voor moet oppassen is dat je je niet voor het karretje laat spannen. Je moet soms hard zijn -om hun eigen bestwil- en zeggen ga het zelf maar uitzoeken. Je mag pas terugkomen als je het hebt geprobeerd.”
Vluchtelingenwerk: “Natuurlijk is het niet de bedoeling dat de statushouders aan de coaches vast blijven zitten. Dat mag als men dat zelf wil, maar ons streven is dat de nieuwkomers na drie jaar zichzelf kunnen redden. Dat ze zelf weten waar ze moeten zijn. Dat ze zelf een afspraak kunnen maken. Dat ze echt weten dat afspraak afspraak is en je niet een uur te laat kan komen.”
Dat laatst is een van de eerste dingen die men in de AZC’s al probeer te leren. In Nederland geldt: afspraak is afspraak. Op tijd komen betekent respect voor de ander. Om verder te kunnen in onze samenleving is het leren van de taal het allerbelangrijkste. Als je alleen maar Arabisch of Tigrinya (de taal in Eritrea en Ethiopië) spreekt, is dat een zware taak.
Nederlands leren is waar het om gaat, anders kun je niet meedoen in onze samenleving
Om je inburgeringsdiploma te krijgen, om te kunnen werken, om met je buren te kunnen praten; Nederlands is waar het om gaat. Het leren van onze taal staat daarom genoteerd als nummer 1 van “wat te doen‘. “We zien dat mensen die al Engels spreken en vaak ook hoger opgeleid zijn, de taal snel leren. Maar er zijn ook mensen die in hun thuisland nooit hebben leren lezen en schrijven. Die moeten er hard tegenaan.”
Laag-opgeleiden met kinderen hebben vaak als voordeel dat ze van de kinderen ‘gebruik’ kunnen maken. Hen laten helpen bij het vertalen. Dat is natuurlijk niet echt de bedoeling van het integreren, maar het kan ouders ook stimuleren zelf de nieuwe taal te gaan leren.
Een voordeel van de huidige digitale wereld is dat je via bijvoorbeeld met Google translate een gesprek kunt voeren met wie dan ook. Dat maakt ook de communicatie met Vluchtelingenwerk makkelijker, hoewel men hier ook vaak een vrijwillige tolk inschakelt. Soms is dat een ex- statushouder.
WhatApp is ook een belangrijke weg als er geïnformeerd moet worden. “Wij sturen berichtjes in het Nederlands. Die vertaalt men dan en kan op het gemak lezen wat er staat. Wij krijgen dan een App terug in het Arabisch en vertalen dat weer. Naast berichten via WhatsApp stuurt Vluchtelingenwerk ook regelmatig een nieuwsbrief. Die zijn er in vier talen: Arabisch, Turks, Engels en Nederlands.
Zo probeert men de zaken zo goed als mogelijk op regel te krijgen en houden. Maar lang niet alles loopt vlekkeloos. “Mensen maken fouten met bijvoorbeeld aanvragen en die moeten wij dan proberen terug te draaien”. Maar soms doemen ook andere problemen op.
De rust in een veilige omgeving kan ook leiden tot trauma’s
Als de statushouders een huis hebben en daar wonen, komt er rust. Dat is mooi voor hen na vaak jaren onrust en gevaar, maar in sommige gevallen leidt dat ook tot problemen, zoals (het herbeleven van) trauma’s. Ook kinderen kunnen daar last van krijgen. Vluchtelingenwerk probeert ze op weg te helpen naar instanties die wat voor hen kunnen betekenen.
“Wat heel mooi is dat we bij Vluchtelingenwerk een arts hebben als vrijwilliger. Zij dient soms als opstapje naar verdere zorg. Kan in een gesprek in een rustige omgeving luisteren wat de problemen zijn en inschatten in welke richting een oplossing gezocht kan worden.”
Echt te maken met de vluchtgeschiedenis van de statushouders heeft men niet. “Soms stuurt de IND (die asielverzoeken behandelt) nog een formulier met het verzoek om nadere inlichtingen. Dan maken wij een stukje vluchtverhaal mee en dat is altijd indrukwekkend.”
Na drie jaar moet men zichzelf kunnen redden
De begeleiding van Vluchtelingenwerk van een statushouder duurt drie jaar. “Daarna moeten men zichzelf kunnen redden. Kunnen ze eigenlijk ook niet meer naar ons spreekuur komen en moeten ze naar de reguliere loketten. En nee, natuurlijk sturen we ze niet weg als ze toch hier aankloppen. De meesten zijn ook van ons een beetje familie geworden.”
Op vrijdag 20 juni is het Wereldvluchtelingendag. In de meeste gemeenten is er wel een activiteit waarbij vluchtelingen zich op een of andere manier presenteren. Ook in Hellendoorn gebeurt dat. Op het Henry Dunantplein. Van 14.30 tot 16.30 uur zijn daar activiteiten.
