Een AZC van 100 mensen is nagenoeg onhaalbaar

Nadat de raad in oktober 2024 besloot tot een AZC voor 100 mensen, is het onderzoek daarnaar gestart. Alles op een rij gezet leidt dat tot de conclusie dat een centrum voor 100 mensen voor de gemeente eigenlijk niet haalbaar is. Niet alleen aan de Noordelijke Hoofddijk, maar nergens in Hellendoorn.

Bestuurlijk overleg met het COA

Er zijn meer gesprekken gevoerd over de mogelijkheden voor kleinschalige opvang (binnen de gemeente Hellendoorn noemen we dit de COA100-variant), gezamenlijke vormen van beheer en de nieuwe Regeling Duurzame Gemeentelijke Opvang (DGO).

Het COA gaf aan dat opvang van 100 bewoners op zich mogelijk is, maar dat dit veel van de gemeente vraagt én gepaard gaat met aanzienlijke financiële en operationele risico’s. De COA100-variant vereist dat de gemeente veel taken op zich neemt, terwijl er geen duidelijke financiële kaders zijn.

Informatie van het ministerie van Justitie en Veiligheid

In december 2024 kwam een antwoord van minister Faber op vragen van de Vereniging Nederlandse Gemeenten over gemeentelijke exploitatie. Hieruit blijkt dat volledige gemeentelijke exploitatie op dit moment juridisch niet mogelijk is. De noodzakelijke wettelijke grondslagen ontbreken. Dit maakt het onmogelijk dat de gemeente de volledige verantwoordelijkheid op zich neemt.

Consultatie van lokale en regionale zorgpartijen

Het COA is verantwoordelijk voor het organiseren van de zorg voor de bewoners. Desalniettemin heeft de gemeente ook een inspanningsverplichting. Uit de brief van 6 juni 2024 van de gemeentelijke huisartsen blijkt dat zij geen ruimte hebben in de praktijk voor de bewoners van het AZC. Uit recente navraag blijkt dat dit nog steeds actueel is. Het gevolg hiervan is dat er verdringing van de zorg kan ontstaan binnen onze gemeente.

Verkenning van dagbesteding en integratie

In gesprek met stichting De Welle is gekeken naar de mogelijkheden voor een lokaal passend aanbod van dagbesteding. De Welle staat positief tegenover een rol, maar benadrukt ook de afhankelijkheid van gemeentelijke capaciteit en financiering.

Financiële analyse

Er is gekeken naar de kostenstructuur van verschillende opvangvormen. De exploitatie van een COA100-variant is onzeker en kent veel open eindes. De DGO-variant lijkt financieel beter onderbouwd (o.a. via een vergoeding per bed per nacht), maar is bedoeld voor grotere aantallen (zoals 200-275 personen). De toepasbaarheid van dit model in Hellendoorn, bij een kleinschalige opvang, is daarom onzeker.

Analyse van juridische beperkingen

Er is uitvoerig gekeken naar de consequenties van beheervormen voor gegevensdeling, toezicht, aansprakelijkheid en veiligheid. Daarbij is duidelijk geworden dat een vorm waarbij de eindverantwoordelijkheid bij de gemeente komt te liggen, niet mogelijk is.

Studie van landelijke voorbeelden

De werkwijze van gemeenten als Nijkerk, Ede en Staphorst is bestudeerd. Deze gemeenten ontwikkelen eigen regievormen, maar steeds op grotere schaal. Daarbij huren zij projectteams in van meerdere fte’s en maken gebruik van bijzondere lokale omstandigheden. Of dat hier in Hellendoorn ook zo zou kunnen, moet eventueel nog bekekene worden.

Gesprekken binnen de gemeentelijke organisatie

Intern is beoordeeld of er ambtelijke capaciteit en kennis beschikbaar is om (delen van) het beheer op te pakken. Dit blijkt lastig: het zou leiden tot forse extra inzet en organisatorische druk, bovenop bestaande taken.

Stikstofproblematiek

Op 18 december 2024 oordeelde de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State dat intern salderen niet langer op voorhand mogelijk is. Sindsdien is een natuurvergunning vereist. De provincie Overijssel verstrekt deze tot ten minste februari 2026 niet. Realisatie van het AZC binnen een afzienbare termijn is hierdoor onmogelijk geworden.

Stroomlevering

De locatie Noordelijke Hoofddijk kan niet worden aangesloten op het elektriciteitsnet zonder vertraging. De wachttijd is minstens 60 weken.

Conclusie

Het onderzoek, zoals opgedragen door de gemeenteraad op 22 oktober 2024, laat zien dat een kleinschaliger AZC met alternatieve beheervormen in theorie mogelijk is, maar dat dit gepaard gaat met aanzienlijke financiële en operationele risico’s. De DGO-variant biedt wellicht perspectief, maar vergt nadere uitwerking.

Door recente ontwikkelingen rondom de levering van stroom en stikstofproblematiek en een kleiner aantal opvangplekken aan de Noordelijke Hoofddijk in Nijverdal, concludeert het college dat het op dit moment niet realistisch is om op deze locatie een AZC te realiseren. De optelsom van obstakels maakt dat de locatie Noordelijke Hoofddijk niet langer in beeld is als beoogde locatie.

Er ligt nog steeds een taak 192 mensen op te vangen

Op grond van de Spreidingswet, heeft elke gemeente een taakstelling. Voor de gemeente Hellendoorn betekent dit dat er opvang moet worden gerealiseerd voor 162 asielzoekers en 30 alleenstaande minderjarige vreemdelingen (AMV’s).

Zolang als deze wet bestaat (vooralsnog is dat tot in de loop van 2026) zal Hellendoorn moeten meewerken. Een volgende stap kan zijn dat de raad het toetsingskader (waaraan moet vestiging van een AZC in onze gemeente voldoen) nog eens tegen het licht houdt. Of en wanneer dat gaat gebeuren, is onduidelijk.

Daarbij moet in ieder geval aandacht besteed worden aan de grootte van een AZC, vormen van beheer en haalbaarheid op ruimtelijk, financieel en organisatorisch gebied.

Daarbij komt dat er onvoldoende zekerheden zijn ten aanzien van het toekomstig beleid van de rijksoverheid in het asieldossier, zowel beleidsmatig als financieel. Het is belangrijk de eventuele risico’s goed in kaart te brengen.